ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ (ΙΣΤΟΡΙΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ-ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ: ΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Πληροφορική - Διαδίκτυο: θετικές και αρνητικές συνέπειες

Προσδιορισμός εννοιών

Πληροφορική: Επιστήμη που ασχολείται με τη  συλλογή, ταξινόμηση, αποθήκευση, μετάδοση και χρησιμοποίηση δεδομένων που επεξεργάζονται ηλεκτρονικοί υπολογιστές.

Διαδίκτυο (Internet): Παγκόσμιο  δίκτυο διασύνδεσης  ηλεκτρονικών υπολογιστών, που εξασφαλίζει επικοινωνία και παροχή διαφόρων υπηρεσιών.

Εικονικότητα: [μτφρ. του αγγλ. virtual] όρος της πληροφορικής για να χαρακτηρίσει μια κατάσταση η οποία δεν υφίσταται στην πραγματικότητα, αλλά υποδύεται την πραγματικότητα με τη βοήθεια του λογισμικού και των ανάλογων συσκευών.

Εικονική πραγματικότητα [μτφρ. του αγγλ. virtual reality] η δημιουργία από το λογισμικό και τις ανάλογες συσκευές μιας εικόνας ή περιβάλλοντος που μπορεί να φαίνονται στις αισθήσεις σαν πραγματικά

  Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές

α. Θετικά

►   Προγραμματισμός, οργάνωση ανθρωπίνων δραστηριοτήτων.

►   Αποθήκευση, ταξινόμηση πληροφοριών.

►   Εκπαιδευτικές εφαρμογές.

►   Επιστημονικά εργαλεία.

►   Συνδυασμός πολλών μέσων (πολυμέσα) > πλουραλισμός.

►   Ψυχαγωγία.

►   Κέρδος χρόνου - χρήματος.

►   Επικοινωνία (Διαδίκτυο).

►   Ενημέρωση.

β. Αρνητικά

►   Εξάρτηση από τη μηχανή.

►   Μηχανοποίηση, τυποποίηση.

►   Πνευματική αδρανοποίηση με τις υπερβολικές διευκολύνσεις.

►   Αποχαύνωση, εθισμός στη χρήση.

►   Προβλήματα υγείας.

►   Συνθηματική γλώσσα.

Διαδίκτυο

α. Θετικά

►   Πληροφόρηση, ενημέρωση, επιμόρφωση.

►   Θεματική ποικιλία.

►   Εύκολη πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία.

►   Ψυχαγωγία.

►   Διευκόλυνση οικονομικών και εμπορικών δραστηριοτήτων.

►   Διάδοση πολιτισμικών στοιχείων, επαφή μεταξύ πολιτισμών.

►   Διευκόλυνση διαπροσωπικής επικοινωνίας.

►   Εκδημοκρατισμός της πληροφορίας και της γνώσης, ελευθερία έκφρασης.

►   Δυνατότητες δημοσιοποίησης της προσωπικής δημιουργίας.

►   Δυνατότητες ανταλλαγής απόψεων και διαλόγου.

►   Δυνατότητες διασυνδέσεων > κριτική καλλιέργεια.

β. Αρνητικά

►   Σύγχυση και αποπροσανατολισμός μέσα στην υπερ-πληροφόρηση.

►   Δημοσιοποίηση της ανηθικότητας ή της «τρέλας» του καθενός.

►   Κυριαρχία του ανούσιου και περιττού σε βάρος του ουσιώδους και σημαντικού.

►   Εγκληματικότητα.

►   Παραβίαση προσωπικών δεδομένων, ιδιωτικής ζωής, επιχειρηματικών δεδομένων, κρατικών μυστικών.

►   Εθισμός.

►   Απομόνωση, απομάκρυνση από την οικογένεια και τον κοινωνικό περίγυρο.

►   Εξάρτηση από την τεχνολογία, κυριαρχία της μηχανής, τεχνοκρατική αντίληψη.

►   Κυριαρχία του πολιτισμού των ανεπτυγμένων επικοινωνιακά κρατών.

Α. Θετικά από τη χρήση υπολογιστών - Διαδικτύου

1. Οι υπολογιστές στην εκπαίδευση

• Εμπλουτισμός και εκσυγχρονισμός της παρεχόμενης στους νέους γνώσης και πληροφόρησης εφόσον τα εκπαιδευτικά υπολογιστικά προγράμματα και το διαδίκτυο αποτελούν διαρκώς ανανεούμενες και αναβαθμιζόμενες τράπεζες δεδομένων. Μέσω του Η/Υ ο μαθητής μπορεί να εισχωρήσει σε μεγάλες βιβλιοθήκες, να αντλήσει πληροφορίες, να μελετήσει άρθρα, να έχει πρόσβαση στη διεθνή βιβλιογραφία.
• Άμβλυνση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων μια και η τεχνολογική κατάρτιση θα αποτελεί προσόν όλων των νέων.
• Εφοδιασμός των νέων με τεχνολογική γνώση απαραίτητη τόσο για την επαγγελματική τους αποκατάσταση και δράση όσο και για τη διευκόλυνσή τους στην προσωπική τους ζωή.
• Πιο ενδιαφέρον μάθημα με την αξιοποίηση ελκυστικών υπολογιστικών προγραμμάτων, πολυμέσων, υπολογιστικού εποπτικού υλικού, του διαδικτύου κ.λπ. Η κατασκευή κατάλληλών προγραμμάτων που θα χρησιμοποιηθούν στην εκπαιδευτική πράξη δίνουν στο μαθητή τη δυνατότητα να προσεγγίσει και να επεξεργαστεί σύνθετες πληροφορίες με ποικίλους συνδυασμούς, να αναπτύξει την αφαιρετική του ικανότητα με νέους ελκυστικούς τρόπους. Παρέχει στο νέο τη δυνατότητα να αποκτήσει νέες γνώσεις ή να ασκήσει τις ήδη υπάρχουσες και να εμπεδώσει δυσνόητες επιστημονικές θεωρίες.
• Ψυχαγωγική διάσταση στην εκπαιδευτική διαδικασία, που μπορεί να τονώσει το ενδιαφέρον των μαθητών για την εκπαιδευτική πράξη.
• Ερέθισμα για την πρωτοβουλία των μαθητών, καθώς η άντληση της γνώσης θα είναι στην ουσία δικό τους έργο, με την καθοδήγηση και τον έλεγχο, βέβαια, των καθηγητών. Οι Η/Υ, λειτουργώντας ως εποπτικό μέσο, περιορίζουν τη μηχανιστική μάθηση, την αποστήθιση και ενισχύουν την ενεργητική μάθηση.
• Γι' αυτό, φυσικά, οι νέοι θα ενστερνίζονται βαθύτερα τη γνώση που στην ουσία θα έχουν ανακαλύψει μόνοι τους, και η οποία θα είναι προσαρμοσμένη στα ενδιαφέροντα και τις ανησυχίες τους, αποδεσμευμένη από τη στατικότητα της παραδοσιακής γνώσης που παρέχεται από τα σχολικά εγχειρίδια και τους καθηγητές.
• Διασύνδεση σχολείων. Οι Η/Υ μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ουσιαστική διαχείριση της σχολικής ζωής και της επικοινωνίας του σχολείου με άλλα σχολικά περιβάλλοντα αλλά και τον κόσμο εκτός σχολείου

2. Οι υπολογιστές στον επαγγελματικό – εργασιακό χώρο

Α. Εμφάνιση νέων επαγγελμάτων (χειριστές Η/Υ, προγραμματιστές, αναλυτές κ.α.).

Β. Δημιουργία νέας αγοράς εργασίας και προσφοράς υπηρεσιών με ποιοτική απόδοση.

Γ. Οι μικροϋπολογιστές έδωσαν το δικαίωμα για εργασία σε άτομα με ειδικές ανάγκες (τηλεργασία).

3. Οι υπολογιστές στην οικονομία

Α. Καλύτερη οργάνωση των συναλλαγών. Ελάττωση χρόνου, κατάργηση του εμποδίου των γεωγραφικών αποστάσεων.

Β. Βελτίωση, αναβάθμιση παρεχόμενων υπηρεσιών στη δημόσια διοίκηση και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις.

4. Οι υπολογιστές στην επιστήμη

Α. Οι ερευνητές – επιστήμονες χρησιμοποιούν τους Η/Υ, για να θεμελιώνουν και να τεκμηριώνουν τα επιστημονικά τους συμπεράσματα.\

Β. Η πρόσβαση στα τηλεοπτικά δίκτυα ευνοεί την επικοινωνία και ανταλλαγή πληροφοριών.

Γ. Διεύρυνση των ορίων της επιστημονικής έρευνας.

Δ. Η πρόγνωση του καιρού, η εξερεύνηση του διαστήματος, η ενδοσκόπηση του μικρόκοσμου του κυττάρου και η προσομοίωση των πολύπλοκων γεγονότων αύξησε τα όρια των ανθρώπινων δυνατοτήτων.

Ε. Η αξιοποίηση των Η/Υ στη διαγνωστική και προληπτική ιατρική (τηλεϊατρική).

5. Οι υπολογιστές στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου – στην επικοινωνία

Α. Μέσω του διαδικτύου (internet) διευκολύνεται η επικοινωνία του ατόμου με άλλους λαούς και πολιτισμούς.

Β. Ενημέρωση για την τέχνη (κινηματογράφος, μουσική κ.α.).

Γ. Ανάγνωση εφημερίδων (διαδίκτυο).

Δ. Ηλεκτρονικά παιχνίδια, μια ελκυστική μορφή ψυχαγωγίας και άσκησης του πνεύματος.

Β. Κίνδυνοι

Α. Στην εκπαίδευση

• Αποπροσανατολισμός του οικονομικού σχεδιασμού του εκπαιδευτικού συστήματος από άλλες σημαντικές υποδομές (βιβλιοθήκες, σπουδαστήρια, εργαστήρια, θέατρα, αίθουσες μουσικής, αθλητικές εγκαταστάσεις, αναβάθμιση των κτηριακών εγκαταστάσεων κ.λπ.) εξαιτίας της εστίασης της οργάνωσης και του προϋπολογισμού στους υπολογιστές, που, εκτός των άλλων, χρειάζονται και διαρκή αναβάθμιση.
• Απώλεια  της  σοβαρότητας  και  του  κύρους  στην  εκπαιδευτική  πρακτική εξαιτίας της επικυριαρχίας της ψυχαγωγίας με την οποία οι νέοι συνδέουν κυρίως τους υπολογιστές.
• Ενδεχόμενη  αδυναμία  της  δημόσιας  εκπαίδευσης  να  παρακολουθήσει  τις εξελίξεις στους υπολογιστές και τα υπολογιστικά προγράμματα, γεγονός που θα οξύνει ανισότητες μεταξύ των νέων που φοιτούν στη δημόσια και στην ιδιωτική εκπαίδευση.
• Συρρίκνωση του ρόλου του δασκάλου και των ανθρωπίνων σχέσεων στη διδακτική πρακτική.
• Απειλή για τους μαθητές τα άχρηστα εκπαιδευτικά ή και επιβλαβή περιεχόμενα του διαδικτύου.
• Ο μαθητής δεν στηρίζεται στις δυνάμεις του και δεν ενισχύει την κριτική του ικανότητα.
• Προβλήματα στην οργάνωση για την ουσιαστική εκπαιδευτική αξιοποίηση των Η/Υ.

Β. Γενικότεροι κίνδυνοι

1.   Η χρήση των υπολογιστών σε ευρεία κλίμακα στους χώρους της βιομηχανίας, του εμπορίου, της δημόσιας διοίκησης είχε ως συνέπεια τη μαζική μείωση θέσεων εργασίας.

2.   Η διείσδυση της πληροφορικής σ’ όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας έκανε εύκολη την πρόσβαση και διαχείριση πληροφοριών που αφορούν την ιδιωτική ζωή του ατόμου. Ακόμη και συστήματα υψηλής ασφάλειας είναι δυνατό να απασφαλιστούν και να διαρρεύσουν πληροφορίες προσωπικής φύσης.

3.   Περιστέλλεται η κοινωνικότητα του ατόμου από τη δυνατότητα που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες πληροφόρησης και η τηλεματική για τηλεργασία, τηλεκπαίδευση, τηλεξυπηρέτηση. Εγκλωβισμός σε μια εικονική πραγματικότητα.

4.   Αρνητική επίδραση στη γλώσσα:

·        καθιέρωση συνθηματικού λόγου

·        συρρίκνωση λόγου

εξαιτίας των γλωσσών προγραμματισμού

5.   Εθισμός του ατόμου στην ευκολία, στην άνεση, στη μείωση της ενεργητικότητας και της προσωπικής έρευνας.

6.   Η χρησιμοποίηση του Η/Υ ως μέσου ψυχαγωγίας μπορεί να καλλιεργήσει την εσωστρέφεια και να διευρύνει την εξάρτησή του από το τεχνολογικό μέσο. 

Κοινωνική και εικονική πραγματικότητα

• Με τη λειτουργία των ΜΜΕ η εικόνα κυριαρχεί όλο και περισσότερο στη ζωή μας. Οι άνθρωποι περνούν όλο και περισσότερες ώρες της ζωής τους μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης ή του ηλεκτρονικού τους υπολογιστή.
• Η πραγματικότητα αυτή τους αποκόπτει από τη βιωματική επαφή με όσα συμβαίνουν γύρω τους, στο άμεσο και το ευρύ κοινωνικό τους περιβάλλον. Τους καθιστά ουσιαστικά αμέτοχους θεατές των δρωμένων εξ αποστάσεως, γεγονός που μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό για την ίδια τους την προσωπικότητα,   αλλά  και για τη   δημοκρατική κοινωνία, που απαιτεί ενεργούς και συμμετοχικούς, δραστήριους πολίτες.
• Ο άνθρωπος, έτσι, καταντά εκτός τόπου και χρόνου, έρχεται σε επαφή με το μακρινό, το παγκόσμιο, το φανταστικό, το σκηνοθετημένο, και χάνει το κοντινό, το άμεσο, το οικείο, το  πραγματικό.     Μ’ αυτόν τον      τρόπο εγκλωβίζεται σε έναν «εικονικό» κόσμο και συγχέει την πραγματικότητα με ό,τι βλέπει στην οθόνη, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι αυτό μπορεί να τον αποπροσανατολίζει, να τον χειραγωγεί και να τον αποχαυνώνει. Παγιδεύεται από την ελκυστικότητα των εξωραϊσμένων εικόνων και του ευδαιμονισμού που αυτές εκπέμπουν και αρνείται να κοιτάξει τη ζωή  κατάματα και να δράσει ενεργητικά για τη βελτίωση των όρων της ζωής του ίδιου και των άλλων.
• Ένας τέτοιος άνθρωπος διαμορφώνει, δυστυχώς, μια πλασματική αντίληψη για τον κόσμο, γεγονός που απογυμνώνει την προσωπικότητά του και τον καθιστά υποχείριο όσων ελέγχουν την εικόνα σήμερα.

Μάθημα αρχαίων ελληνικών σε διαδραστικό πίνακα.

Ετυμολογία της λέξης "άνθρωπος"

Παρουσίασή μου για την εισαγωγή στη Δραματική Ποίηση. ΕΙΣΑΓΩΓΗ (ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ)">

Εικονική περιήγηση στην Αγια-Σοφιά της Κωσταντινούπολης.
http://www.360tr.com/34_istanbul/ayasofya/english/

Περιηγηθείτε εικονικά την Ακρόπολη. Καταπληκτικό βοήθημα για το μάθημα της ιστορίας.
http://acropolis-virtualtour.gr/acropolisTour.html

ΑΜΕΣΟ- ΕΜΜΕΣΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Άμεσο, έμμεσο αντικείμενο

ΔΙΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ      Άμεσο είναι το αντικείμενο που συμπληρώνει άμεσα, δηλαδή βασικά, το νόημα του ρήματος. Εκείνο στο οποίο κυρίως μεταβαίνει η ενέργεια του ρήματος. Το άμεσο αντικείμενο συνήθως μπαίνει σε πτώση αιτιατική Έμμεσο είναι το αντικείμενο που συμπληρώνει έμμεσα, δηλαδή συμπληρωματικά το νόημα του ρήματος. Το έμμεσο αντικείμενο μπαίνει συνήθως σε πτώση δοτική. Αν το ένα από τα δύο αντικείμενα είναι σε πτώση αιτιατική, αυτό είναι πάντα το άμεσο. π.χ  Λέγω ὑμῖν τήν ἀλήθειαν.  τήν ἀλήθειαν (αιτιατική) = άμεσο        ὑμῖν (δοτική) = έμμεσο         Πληρῶ τήν ὑδρίαν ὕδατος. τήν ὑδρίαν (αιτιατική) = άμεσο       ὕδατος (γενική) = έμμεσο Αν και τα δύο αντικείμενα είναι σε πτώση αιτιατική, τότε άμεσο είναι αυτό που δηλώνει πρόσωπο. Π.χ  Ὁ διδάσκαλος διδάσκει τούς παῖδας τήν ἀρετήν. τούς παῖδας (αιτιατική -πρόσωπο) = άμεσο        ἀρετήν (αιτιατική) = έμμεσο Αν το ένα από τα δύο αντικείμενα είναι σε πτώση γενική και το άλλο σε δοτική, τότε άμεσο είναι αυτό που βρίσκεται σε γενική. Π.χ  Παρεχωρήσατε τῆς ἐλευθερίας τῷ Φιλίππῳ. Τῆς ἐλευθερίας (γενική) = άμεσο        τῷ Φιλίππῳ (δοτική) = έμμεσο

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

1.       ‘Επος: (από το ρήμα έπω=λέγω) άρα έπος σημαίνει κυρίως λόγος. Αργότερα απέκτησε την σημασία του αφηγηματικού ποιήματος που έχει περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό και ηρωικό.

Τα ομηρικά έπη είναι ηρωικά έπη, δηλαδή αφηγηματικά ποιήματα που αφηγούνται κατορθώματα ηρώων αλλά και θεών.

Τα βασικά γνωρίσματα του ηρωικού έπους είναι α) μυθοποιημένα γεγονότα ενός μακρινού παρελθόντος παρουσιάζονται σαν αληθινά,  β) έχει αντικειμενικό χαρακτήρα, δηλαδή δεν εκφράζονται απόψεις του ποιητή , αλλά όλης της κοινωνίας.

2.       Εκτός από τα ομηρικά έπη μας διασώθηκαν και άλλα άλλων ποιητών που αναφέρονται κι αυτά στον Τρωικό πόλεμο, αλλά δεν σώθηκαν ολόκληρα. Τα μόνα ολόκληρα σωζόμενα έπη είναι του Ομήρου.

Όλα αυτά τα έπη αποτελούν τον επικό κύκλο ή κύκλια έπη.

3.       Το κεντρικό θέμα της Οδύσσειας είναι ο δεκάχρονος αγώνας του Οδυσσέα να γυρίσει στην πατρίδα του την Ιθάκη. Οι ημέρες δράσης είναι 41. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια δημιουργήθηκαν στα γεωμετρικά χρόνια (8ος αι. π.Χ), στη δυτική Μικρά Ασία, όπου οι Αχαιοί είχαν αποικίσει από τον 11ο αιώνα. Σ΄ αυτές τις αποικίες τραγουδιόντουσαν από γενιά σε γενιά τα κατορθώματα των παλιών ηρώων που πολέμησαν στην Τροία. Τα τραγούδια αυτά ήταν συνδεδεμένα και με περιπέτειες ναυτικών. Έτσι ο Οδυσσέας εκτός από πολεμιστής και πρωταγωνιστής στον πόλεμο της Τροίας, είναι εκπρόσωπος των ναυτικών που ταξίδευαν για να πλουτίσουν και να γνωρίσουν νέους τόπους και πολιτισμούς, και ο ξενιτεμένος που επιστρέφει στο σπίτι (νόστος). Τα έπη αναφέρονται όμως στα μυκηναϊκά χρόνια (12ος αι. π.Χ). Πολλές αλλαγές έχουν γίνει με αποτέλεσμα ο ποιητής κάποιες φορές να βάζει στοιχεία της δικής του εποχής. Η μεταφορά τέτοιων στοιχείων από μια εποχή σε μια άλλη ονομάζεται αναχρονισμός.

4.       Αοιδοί: (άδω=τραγουδώ). Οι αοιδοί ήταν τραγουδιστές που έζησαν πριν τον Όμηρο, οι οποίοι τραγουδούσαν τα έπη που συνέθεταν με συνοδεία κιθάρας. Τα συνέθεταν προφορικά εμπνευσμένοι όπως πίστευαν από την Μούσα που τους έδινε την ικανότητα να αυτοσχεδιάζουν και να ψυχαγωγούν τους ακροατές κυρίως σε βασιλικά ανάκτορα ή σε δημόσιους χώρους όταν γίνονταν γιορτές. Ήταν λοιπόν επαγγελματίες περιζήτητοι και σεβαστοί. Εκπαιδεύονταν να αυτοσχεδιάζουν και σίγουρα είχαν ταλέντο και η τέχνη περνούσε από τους παλαιότερους (γονείς ή δασκάλους)  στους νεότερους.

επειδή δεν τα διάβαζαν, αλλά τα απομνημόνευαν χρησιμοποιούσαν κάποιες τεχνικές (επίθετα, ουσιαστικά, φράσεις και στίχους ή και σκηνές ολόκληρες).

Ραψωδοί: (ράπτω+ ωδή) διαδέχονται τους αοιδούς (τέλος 8ου αι. π.Χ). Ένωναν (συνέρραπταν) ποιήματα τα οποία  δεν τραγουδούσαν , αλλά τα απάγγελναν ρυθμικά αφού πρώτα τα απομνημόνευαν. Κρατούσαν ένα ραβδί, σύμβολο εξουσίας δοσμένης από τους θεούς. Δεν ζούσαν σε ανάκτορα όπως οι αοιδοί, αλλά ανήκαν σε σωματεία, ταξίδευαν από τόπο σε τόπο και παρουσίαζαν τα έπη σε χώρους ανοιχτούς σε μεγάλες γιορτές όπου γίνονταν και ραψωδικοί αγώνες.

Ο Όμηρος που έζησε τον 8ο αι.πΧ στην Ιωνία (παράλια Μικράς Ασίας) , ήταν ραψωδός και μάλλον έγραψε τα ποιήματά του.

5.       Η αξία των ομηρικών επών. Ποια στοιχεία αποδεικνύουν την μεγάλη αξία τους;

·         Το ότι διασώθηκαν μέχρι σήμερα ολόκληρα.

·         Διασκέδαζαν και δίδασκαν τους αρχαίους  Έλληνες στις γιορτές και ήταν μάθημα στα σχολεία. Από αυτά μάθαιναν την ιστορία και την θρησκεία τους και έπαιρνα πολλά διδάγματα. Ακόμη και σήμερα διδάσκονται στα σχολεία και μάλιστα σε όλον τον κόσμο.

·         Επηρέασαν σημαντικά την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή λογοτεχνία και την τέχνη (αγγειογραφία, ζωγραφική, γλυπτική). Ακόμη εμπνέουν και σκηνοθέτες του κινηματογράφου μέχρι και σήμερα.

6.       Κεντρικό θέμα της Οδύσσειας είναι ο αγώνας του βασιλιά της Ιθάκης, του Οδυσσέα, να επιστρέψει με τους συντρόφους του από την Τροία στο νησί του. Συμπληρωματικό θέμα είναι η αναζήτησή του από τον γιό του τον Τηλέμαχο και την γυναίκα του την Πηνελόπη.

Η Οδύσσεια λοιπόν είναι μεταπολεμικό έργο σε αντίθεση με την Ιλιάδα.  Προβάλλει την ειρηνική ζωή και τον αγώνα του ανθρώπου να επιβιώσει και να πετύχει τους στόχους του.

Αποτελείται από 12.110 στίχους και χωρίζεται σε 24 ραψωδίες.

Επίσης χωρίζεται σε τρείς θεματικές ενότητες :

Τηλεμάχεια : (ραψ. α-δ) πρωταγωνιστεί ο Τηλέμαχος.

Νόστος : (ε-ν 209) ο αγώνας του Οδυσσέα να γυρίσει στην Ιθάκη.

Μνηστηροφονία : (ν 209- ω) η εξόντωση των μνηστήρων.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ

ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Ποια είναι τα ομηρικά έπη και τι γνωρίζετε γι' αυτά (επιγραμματικά);

Τα ομηρικά έπη είναι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια. Είναι τα αρχαιότερα έπη, όχι μόνο της ελληνικής αλλά και της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, που μας παραδόθηκαν ολόκληρα. Συντέθηκαν στο β' μισό του 8^ου π.Χ. αι. Η Ιλιάδα (η σύνθεσή της τοποθετείται γύρω στο 750 π.Χ.) προηγήθηκε της Οδύσσειας και είναι μεγαλύτερη απ' αυτήν κατά 3.500 στίχους περίπου (Ιλιάδα: 15.693 - Οδύσσεια: 12.110). Και η Ιλιάδα και η Οδύσσεια χωρίζονται σε 24 ραψωδίες, όσα και τα γράμματα του ελληνικού αλφάβητου (οι ραψωδίες της Ιλιάδας δηλώνονται με κεφαλαίο γράμμα, ενώ της Οδύσσειας με μικρό), ενώ το περιεχόμενο κάθε ραψωδίας τους δηλώνεται με έναν τίτλο. Η Ιλιάδα πήρε το όνομά της από το Ίλιον (άλλη ονομασία της Τροίας).

Το έπος (ως λογοτεχνικός όρος από τον 5^ον  π.Χ. αι.) είναι αφηγηματικό ποίημα σε δακτυλικό εξάμετρο. Το πρώτο και παλαιότερο είδος επικής ποίησης ήταν το ηρωικό έπος, που μιλούσε για κατορθώματα ηρώων του παρελθόντος και θεών (έργα ανδρών τε θεών τε). Αργότερα συντέθηκαν έπη και με διδακτικό ( Ησίοδος) ή φιλοσοφικό ή άλλο περιεχόμενο.

2. Η Ιλιάδα θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως ιστορική πηγή;

Η Ιλιάδα (όπως και η Οδύσσεια) δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ιστορική πηγή, γιατί:

 α. Η Ιλιάδα ως επικό ποίημα αναφέρεται σ' ένα ένδοξο παρελθόν γεμάτο ηρωικές πράξεις που τοποθετείται στο τέλος της μυκηναϊκής εποχής, οπότε έγινε και ο Τρωικός πόλεμος (12ος π.Χ. αι.). Ο ποιητής επομένως δεν μπορούσε να γνωρίζει πολύ καλά μια τόσο μακρινή εποχή και αγνοούσε πολλές λεπτομέρειες της καθημερινότητάς της. Γι' αυτό και μέσα στο συγκεκριμένο έργο βρίσκουμε συνήθειες, αντιλήψεις, θεσμούς και υλικά που προέρχονται από την εποχή του ποιητή και όχι από τα μυκηναϊκά χρόνια (αναχρονισμός).

β. Παρά το γεγονός πως έχουμε πολλές πληροφορίες για την εποχή της σύνθεσής τους, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι πληροφορίες αυτές είναι ποιητικά επεξεργασμένες και έχουν προστεθεί στοιχεία εντελώς φανταστικά και εξωπραγματικά, που οφείλονται στη δημιουργική φαντασία του ποιητή, του οποίου κύριος στόχος ήταν με το έργο του να τέρψει το ακροατήριο του παρά να το πληροφορήσει για τα ιστορικά και κοινωνικά δεδομένα της εποχής στην οποία αναφέρεται. Επομένως μπορεί η Ιλιάδα να χρησιμοποιεί ως πηγή έμπνευσης και ως χρονικό πλαίσιο την ιστορία, αλλά αποτελεί λογοτεχνικό έργο και όχι ιστορικό σύγγραμμα.

3.     Ποιο είναι το θέμα και ποιο το περιεχόμενο της Ιλιάδας;

Το θέμα της Ιλιάδας είναι ο οργή (μήνις) του Αχιλλέα μετά τη σύγκρουσή του με τον αρχιστράτηγο των Ελλήνων, τον Αγαμέμνονα, και οι συνέπειές της. Το κύριο αυτό θέμα του έπους αφορά όμως μόνο ένα επεισόδιο του δέκατου χρόνου της πολιορκίας της Τροίας. Η πρωτοτυπία του Ομήρου βρίσκεται στο γεγονός ότι γύρω από αυτό το επεισόδιο κατάφερε να παρουσιάσει τους αγώνες των Ελλήνων κατά τη δεκάχρονη πολιορκία της Τροίας.

Το περιεχόμενο λοιπόν του έπους είναι ο Τρωικός πόλεμος και είναι πολύ ευρύτερο, και χρονικά και θεματολογικά, από το κεντρικό θέμα του έπους (την οργή του Αχιλλέα).

4,    Ποια η σημασία του θέματος της οργής του Αχιλλέα για τη σύνθεση της Ιλιάδας και την εξέλιξη της δράσης;

Το θέμα της οργής του Αχιλλέα αποτελεί το κεντρικό θέμα του έπους και δίνει στον ποιητή την αφορμή να μας παρουσιάσει τον δεκάχρονο Τρωικό πόλεμο. Η οργή του Αχιλλέα και η αποχώρησή του από τη μάχη υπήρξε αιτία πολλών δεινών για τους Αχαιούς (σε συνδυασμό και με την απόφαση του Δία, έπειτα από παράκληση της Θέτιδας, να ικανοποιήσει τον Αχιλλέα βοηθώντας τους Τρώες). Η σημασία της επομέ­νως για τη σύνθεση του έπους και την εξέλιξη της δράσης είναι ιδιαίτερα σημαντική, γεγονός που γίνεται φανερό και από τη συχνότητα με την οποία εμφανίζεται το θέμα αυτό στο έπος, τόσο σε σχέση με τους θνητούς (τους άλλους ήρωες), που συχνά θυμούνται τον ήρωα και αναφέρονται στην απουσία του, όσο και σε σχέση με τους θεούς, των οποίων οι συζητήσεις και οι ενέργειες συνδέονται με την οργή του Αχιλλέα. Εξάλλου η συμφιλίωση του ήρωα με τον Αγαμέμνονα και η επιστροφή του (μετά τον φόνο του Πάτροκλου από τον Έκτορα) θα δώσουν πάλι την υπεροχή στους Αχαιούς και θα σημάνουν την αρχή του τέλους για την Τροία.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΙΛΙΑΔΑΣ – ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ

ΙΛΙΑΔΑ Ø  Ο χαρακτήρας του έπους είναι πολεμικός και προβάλλει το ηρωικό ιδεώδες. Ø  Είναι ολότελα απαλλαγμένη από τέρατα και φανταστικές περιπέτειες. Η δράση της εντοπίζεται στον πραγματικό κόσμο. Ø  Οι ήρωες εμφανίζουν εκρηκτική συμπεριφορά και παρασύρονται από τα πάθη τους. Ø  Οι θεοί είναι εγωιστές και άδικοι, κυριαρχημένοι από πάθη. Ø  Ο θεσμός της βασιλείας βρίσκεται ακόμη στην ακμή του. Καθρεφτίζεται η αντίληψη μιας κλειστής αριστοκρατικής τάξης.

ΟΔΥΣΣΕΙΑ Ø  Προβάλλει την αξία της ειρηνικής ζωής και τη νοσταλγία της πατρίδας. Ø  Έχει έντονο παραμυθικό στοιχείο. Ø  Οι ήρωες είναι πιο ανθρώπινοι και η συμπεριφορά τους διακρίνεται από αυτοκυριαρχία και ηθικές αρχές. Ø  Οι θεοί υπακούν σε κάποια ηθική τάξη πραγμάτων και είναι δίκαιοι. Ø  Απεικονίζει μια νεότερη εποχή, όπου ο θεσμός της βασιλείας παρακμάζει και πλάι στο βασιλιά εμφανίζονται αντιπροσωπευτικά πολιτικά στρώματα.